چرا استفاده از استیل ضدزنگ در صنایع غذایی و دارویی ضروری است؟

در دنیای امروزی که ایمنی و  بهداشت حرف اول را در صنایع غذایی و دارویی می‌زند، انتخاب صحیح مواد اولیه و تجهیزات صنعتی اهمیت بسیار بالایی دارد. یکی از مهم‌ترین موادی که در ساخت تجهیزات این صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرد، استیل ضد زنگ (Stainless Steel) است. اما چه چیزی باعث شده که این فلز محبوب تا این حد پرکاربرد و ضروری شود؟

استیل زنگ‌نزن چیست؟

استیل ضدزنگ نوعی آلیاژ فلزی بر پایه فولاد است. عنصر مهم و کلیدی در استیل ضد زنگ کروم است که مقدار آن تقریبا حدود 10/5 % می‌باشد. وجود این عنصر باعث ایجاد یک لایه محافظ روی سطح فلز می‌شود و از آن در برابر خوردگی، زنگ‌زدگی محافظت می‌کند. در واقع کروم موجود در استیل وقتی با اکسیژن ترکیب می‌شود، یک لایه نازک از اکسید کروم (Cr₂O₃) روی سطح فلز ایجادمی‌شود. این لایه محافظ بسیار مقاوم است و از خوردگی و زنگ‌زدگی استیل جلوگیری می‌کند.

واکنش آن به شرح زیر می‌باشد:

4 Cr + 3 O₂ → 2 Cr₂O₃

این لایه به گونه‌ای است که حتی اگر سطح فلز خراشیده شود و یا آسیب ببیند، دوباره با وجود اکسیژن موجود در هوا ترمیم می‌شود. به همین دلیل است که استیل ضد زنگ خودترمیم‌شونده است. این واکنش، عامل اصلی مقاومت استیل ضد زنگ در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی است. همچنین افزودن نیکل، مولیبدن یا سایر عناصر به کروم می‌تواند مقاومت استیل را افزایش دهد.

راهنمای انتخاب بهترین آلیاژ استیل زنگ‌نزن برای صنایع غذایی و دارویی

ورق استیل 304 و سایر مقاطع این آلیاژ بهترین نوع استیل ضد زنگ در صنایع غذایی است، زیرا  علاوه بر مقاومت در برابر خوردگی، با دوام است و از لحاظ اقتصادی نیز مقرون به صرفه می‌باشد.

گرید 316 به دلیل داشتن مولیبدن، مقاومت بیشتری در برابر مواد شیمیایی و محیط‌های نمکی دارد. در نتیجه برای تولید دارو و فرآوری غذاهای اسیدی یا شور مناسب می‌باشد. استیل 316L  (نسخه کم کربن گرید 316) برای محیط‌های حساس به آلودگی مانند اتاق تمیز (Clean Room) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاربردهای استیل ضد زنگ در صنایع غذایی و دارویی

استیل 304 و استیل 316 که از پرکاربردترین آلیاژهای استیل ضدزنگ در صنایع غذایی و دارویی هستند بیشتر در موارد زیر مورد استفاده قرار می‌گیرند:

• مخازن نگهداری مواد اولیه
• لوله‌کشی خطوط تولید نوشیدنی و لبنیات
• تجهیزات بسته‌بندی مواد غذایی
• سینی‌های دارویی، تجهیزات جراحی و ابزارآلات پزشکی

نکته مهم پیش از خرید استیل صنایع غذایی و دارویی

با توجه‌به حساسیت و اهمیت این صنایع فهمیدیم که بهترین آلیاژهای مورد استفاده استیل ضدزنگ در صنایع غذایی و دارویی، گرید 304 و 316 می‌باشد. اما برای خرید این آلیاژ چه باید کرد؟ قیمت ورق استیل 304 و 316 و یا سایر مقاطع آن‌ها به عوامل متعددی بستگی دارد. در کنار فاکتور قیمت، تامین‌کننده معتبر که بتواند متریال با کیفیت را عرضه کرده و اصالت محصول خود را تضمین کند یکی از موارد مهم پیش از خرید استیل می‌باشد. تاکید بر تضمین اصالت کالا به این دلیل است که جز روش‌های آزمایشگاهی و تخصصی راهی برای تعیین آلیاژ مورد استفاده وجود ندارد. در این بین برخی سودجویان این بازار برای سود بیشتر و بدون توجه‌ به حساسیت این صنایع، با فروش استیل 201 به‌جای آلیاژ 304 و 316 می‌توانند خسارت های سنگینی به صنایع و مصرف‌کنندگان وارد کنند.

چرا استیل ضد زنگ اولویت اول صنایع غذایی و دارویی است؟

• مقاومت در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی ؛ دوام و صرفه‌جویی اقتصادی

در صنایع غذایی و دارویی، تجهیزات با آب، مواد شیمیایی و ترکیبات اسیدی بسیار سروکار دارند. استیل‌های ضد زنگ مخصوصا آلیاژهای 304 و 316 مقاومت بالایی در برابر این عوامل دارند. که این ویژگی باعث می‌شود دستگاه‌ها، مخازن و لوله‌کشی‌ها کم‌تر دچار خوردگی شوند و طول عمر بالاتری داشته باشند.

• مقاومت حرارتی و شیمیایی

در بسیاری از فرایندهای تولید دارو یا مواد غذایی، دماهای بالا یا استفاده از و مواد شیمیایی رایج است. استنلس استیل در برابر این شرایط پایداری خوبی از خود نشان می‌دهد و دچار تغییر ساختار نمی‌شود.

• قابلیت استریل‌سازی آسان ، بهداشت و ایمنی بالا

استیل ضدزنگ در صنایع غذایی و دارویی قابلیت تحمل اتوکلاو (sterilization)، بخار داغ و انواع روش‌های ضدعفونی را دارد. این ویژگی در خط تولید دارو و تجهیزات پزشکی بسیار حائز اهمیت است. فولاد ضد زنگ به‌عنوان ماده‌ای شیمیایی و بیولوژیکی غیرفعال، با غذا یا دارو واکنش نمی‌دهد، رنگ، بو یا طعم آن‌ها را تغییر نمی‌دهد و سطح صاف و همچنین غیر متخلخل بودن آن باعث می‌شود که منفذی برای تجمع باکتری‌ها، قارچ‌ها یا میکروارگانیسم‌های مضر نداشته باشد و به راحتی تمیز و ضدعفونی شود. و مطابق با استانداردهای بهداشتی بین‌المللی مانند FDA،  3-A Sanitary Standards و  EU regulations باشد.